نگرانی‌هایی درباره Instex

اتحادیه اروپا روز پنج شنبه اعلام کرد مکانیسم مالی جدید با ایران را با عنوان instex ثبت کرده است. instex در واقع یک نوع SPV یعنی ابزار دارای هدف خاص است که اروپایی‌ها گفته اند هدف آن پشتیبانی از معاملات مشروع ایران است. در همین آغاز کار نگرانی‌های بسیار مهمی وجود دارد که اگر به آن‌ها پرداخته نشود instex نه تنها کمی به سبک کردن فشار ناشی از تحریم‌های امریکا نخواهد کرد بلکه به سرعت به مکمل تحریم‌های امریکا تبدیل شده و همان اهداف امریکا را از مسیر دیگری تامین خواهد کرد.

۱- قبل از هر چیز هم از جانب اروپایی‌ها و هم از سوی طرف ایرانی نشانه‌هایی هست که یک سلسله توافقات جانبی انجام شده و توقع اروپایی‌ها این است که ایران در ازای فعالیت این موسسه (instex در واقع یک موسسه ثبت شده در فرانسه است) وارد مذاکرات منطقه‌ای و موشکی شود. اگر چنین وعده‌ای داده شده باشد، اصلی‌ترین هدف امریکا که نشاندن ایران پای میز مذاکرات منطقه‌ای و موشکی و ایجاد تناظر میان تحریم‌ها و برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران بوده محقق شده است. آقای ظریف پس از اعلام راه اندازی instex از آمادگی ایران برای «تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل» سخن گفته است. این جمله باید راززدایی شود و آقای شریف خیلی روشن باشد متعهد شود منطور از این تعامل سازنده هیچ نوعی از مذاکرات منطقه‌ای –از جمله آنچه چند ماه قبل درباره یمن انجام شد- نیست.

۲- نگرانی دیگر این است که instex به تدریج تبدیل به سیاهچاله اروپایی شده و همه تجارت خارجی ایران را ببلعد. اروپایی‌ها به صراحت گفته اند پولی که در این موسسه جمع می‌شود فقط برای معاملات مشروع ایران (یعنی غذا، دارو و تجهیزات پزشکی) هزینه خواهد شد. اگر آنگونه که آقای عراقچی گفته ایران بخواهد حتی پول فروش نفت به خریداران غیراروپایی را هم به Instex هدایت کند، معنایی جز این نخواهد داشت که مدیریت کل پول ایران در اختیار اروپایی‌ها قرار خواهد گرفت و ایران می‌تواند این پول را فقط صرف معاملاتی کند که آن‌ها اجازه می‌دهند. این دقیقا منطبق با هدف امریکاست که اختیار پول‌های ایران را از دست ایران خارج کرده و اجازه ندهد این پول‌ها به شکلی که مدنظر ایران است و فراتر از اهداف تحریمی مصرف شود. «کش زدایی» از تجارت خارجی ایران اتفاق بسیار خطرناکی است که instex اگر آن را محقق کند خدمت بزرگی به امریکا کرده است.

۳- با توجه به اصرار اروپایی‌ها به کامل شدن برنامه اقدام FATF در ایران به عنوان پیش شرط عملیاتی شدن instex، دو نگرانی فوق العاده مهم ایجاد می‌شود: اول- اروپایی تازه این موسسه را ثبت کرده اند و شواهد نشان می‌دهد می‌خواهند آغاز به کار عملی آن را مشروط به تصویب نهایی CFT و پالرمو در ایران بکنند. در این صورت Instex نه تنها سبک کننده فشار‌ها نخواهد بود بلکه خود به ابزار فشاری جدید بر ایرانبه منظور گرفتن امتیاز‌های بیشتر بدل خواهد شد. دوم- از این مهم تر، احتمالا instex فقط با آن دسته از موسسات مالی و شرکت‌ها در ایران کار خواهد کرد که استاندارد‌های مقابله با تامین مالی تروریسم و پولشویی مدنظر اروپا را کامل اجرا کنند و این یعنی، این مکانیسم جدید خود به چشمه‌ای جدید برای تزریق پرفشار خودتحریمی و قطع همکاری بخش خصوصی با نهاد‌های انقلابی در ایران تبدیل می‌شود.

۴-اصرار برای انباشت هر چه بیشتر تجارت خارجی خصوصا پول ناشی از فروش نفت ایران در instex خدمتی بزرگ به رژیم تحریم‌های امریکاست چرا که اساسا امکان هگونه دور زدن تحریم‌های امریکا را از ایران سلب کرده و به شناسایی کامل هویت مشتریان ایران از سوی امریکا –که بر این مکانیسم اشراف کامل دارد- می‌انجامد. برای امریکا خبری خوش‌تر از این نیست که ایران به دست خود اطلاعات مالی حساس مربوط به شرکای تجارت خارجی خود را در اختیار نهادی بگذارد که در هماهنگی تنگاتنگ با خزانه داری امریکا قرار دارد. از این جنبه instex کمک کار و تسهیل کننده تحریم‌های امریکا خواهد بود نه مقابله کننده با آن.
این ۴ نگرانی حیاتی است و اگر همین حالا به شفافیت کامل رفع نشود، می‌تواند به فاجعه‌ای برای امنیت ملی ایران در سال‌های آینده بدل شود. راه بهتر این است که ایران تاکید کند instex باید خرید همه کالا‌ها و خدمات از سوی ایران –نه فقط آن دسته از کالا‌ها و خدمات که مشمول تحریم نیست- را تامین مالی کند والا فعالیت‌هایی که در زمینه خروج ایران از تعهدات هسته‌ای اش آغاز شده شدت خواهد گرفت و ایران تعهدات برجامی خود را ترک خواهد گفت.